Skąd się wziął styl zakopiański

Charakterystyczna architektura Podhala jest rozpoznawalna natychmiast. Dlaczego jeden styl zdominował okolice Tatr i jakie są jego znaki szczególne? O stylu który jako jedyny ma nazwę wziętą z miasta swego pochodzenia – poniżej.

Trudno wyobrazić sobie Tatry bez charakterystycznych pensjonatów, schronisk czy pasterskich kolib na halach. Styl jest rozpoznawalny przez każdego, kto chociaż raz odwiedził okolice Krupówek czy choćby przeglądał albumy o architekturze. Na stałe zrósł się z naszym wyobrażeniem najwyższych gór w Polsce i to do tego stopnia, że pierwsze wrażenie widoku miasteczek po słowackiej stronie przynosi uczucie niepełnego współgrania otoczenia i architektury.

Co ciekawe, jego usystematyzowaniem i ukształtowaniem zajął się jeden człowiek – Stanisław Witkiewicz, a miało to miejsce pod koniec XIX wieku. Dzięki jego pracy i jego pomysłom możemy mówić o stylu zakopiańskim także dzisiaj, choć budynków zaprojektowanych przez Witkiewicza mamy dzisiaj ledwie kilkanaście – są to głównie pensjonaty i kaplice. Prace Witkiewicza, który połączył tradycyjną architekturę z elementami secesji trafiły na podatny grunt ideowy odradzającej się po zaborach Polski.

Styl zakopiański reprezentowały nie tylko budynki zaprojektowane w tym duchu, ale również ubiory, biżuteria, meble, pamiątki oraz instrumenty. I chociaż jako płodny nurt zaczął tracić swój impet już na początku ubiegłego wieku, jego elementy charakterystyczne przeniknęły w nieco wyolbrzymionej formie i są widoczne do dzisiaj – głównie w stylu budowania domów. I choć niewiele z setek nowych domostw dorównywać może witkiewiczowskim, stanowią one rys odróżniający miasta i wsi blisko Tatr od okalających jakiekolwiek pasmo górskie w Polsce.

Najpiękniejsze okazy architektury drewnianej w okolicach Krakowa kilkanaście lat temu skatalogowano i opisano, a pomiędzy nimi wytyczono Szlak Architektury Drewnianej w Małopolsce – jego odnoga tatrzańska zawiera w sobie między innymi budynki zbudowane w stylu zakopiańskim.  Architektura drewniana tym samym doczekała się nobilitacji i stanowić może cel wędrówek nie tylko dla znawców tematu.